дүрбелең

(Паника; грек. panicon — аңыз бойынша адамдарды үрейлендіретін көне грек құдайы Пананың атынан шыққан)

жағдай мен өз іс-әрекеттерін дұрыс бақылау қабілеттіліктерінің төмендеуінен пайда болатын қатты қобалжу жағдайы, шынайы немесе жорамалды іс-әрекеттер мен қауіп-қатерлердің ықпалымен жеке адамдардың немесе адамдар тобының бой бермейтін қорқыныш күйі. Ұрыстық жағдайларда Д-нің пайда болуының негізгі себептері: қарсыластың жаңа ұрыстық құралдар мен ұрыстық қимылдардың жаңа тәсілдерін кенеттен қолдануы; әскерлердің жорықтан және қарсыластың ұзақ атысынан шаршауы; үлкен шығындар; кез келген кездейсоқ жағдайлар ерекше қабылданатын нашар ұйымдастырылған түнгі ұрыстар; сарбаздардың өзінің қаруының қуаттылығына және өздеріне қойылған тапсырманы орындауда командирінің қабілеттілігіне сенімінің жоқтығы және т.б. Жалпы алғанда Д. ұрыс және соғыс үшін зиян салдарлы болуы мүмкін. Д-ді болдырмаудың негізгі шаралары: жауынгерлерді қатаң әскери тәртіпке тәрбиелеу; коман-дирлердің бағыныштыларымен үздіксіз қарым-қатынаста болып, байсалдылықтың және ерліктің үлгісін көрсетуге дайын болуы; үздіксіз моральдық-психологиялық жұмыстар жүргізу; әр түрлі сыбыстармен күресу; қарсыластың қимылдарына жоғары қырағылық көрсету. Д. болған жағдайда сыртқы түрткі болатын жағдайлар (шешуші бұйрық, сабырлылық және ойдың саралығын сақтаған командирдің батыл іс-әрекеті) жауынгерлердің үрейді жеңуіне септігін тигізіп, оларды ақыл мен тәртіп талаптарына қайта бағыну мүмкіндігін туғызады. Ұрыста Д. болдырмау үшін жауынгерлердің сенімділігі, олардың ұрыстық шынығулары және тәртіптілігі мен бірлігі шешуші рөл атқарады. Д. командирдің батыл іс-әрекеттері арқасында жойылады.